“ความรัก ความศรัทธา
แซนโฎนตา...ไม่สิ้นมนต์”
โดย : นุกูลกิจ ทวีชาติ
เสน่ห์ชาวไทยเชื้อสายเขมรในเขตพื้นที่อีสานตอนใต้อย่างจังหวัดศรีสะเกษ สุรินทร์
บุรีรัมย์
ยังคงมีวิถีชีวิตที่สืบทอดวัฒนธรรมอันดีงามมาแต่โบราณอย่างน่าอัศจรรย์ยิ่งนัก
โดยเฉพาะการแสดงออกถึงความรักความศรัทธาและการบูชาที่มีต่อบรรพบุรุษผ่านวัฒนธรรมประเพณีที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน แทบไม่น่าเชื่อว่าประเพณี “แซนโฎนตา”
ของพี่น้องชาวไทยเชื้อสายเขมรจะยังคงถือปฏิบัติกันอยู่อย่างเคร่งครัด ด้วยเหตุผลอันใดหรือมนต์เสน่ห์อะไรที่ทำให้ประเพณี “แซนโฎนตา”
ยังคงอยู่คู่ชาวไทยเชื้อสายเขมรจวบจนถึงทุกวันนี้...ตามผมมาครับจะพาไปสัมผัสบรรยากาศนั้นเดี๋ยวนี้
ประเพณี “แซนโฎนตา”
ของชาวไทยเชื้อสายเขมรนั้นเป็นประเพณีที่มีการปฏิบัติสืบทอดติดต่อกันมายาวนานนับพันปีก็ว่าได้ซึ่งเป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูต่อผู้มีพระคุณ
ความรัก ความผูกพันของสมาชิกในครอบครัว เครือญาติรวมถึงชุมชน
โดยจะประกอบพิธีกรรมตรงกับวันแรม14 ค่ำเดือน10 ของทุกปี กล่าวคือเมื่อถึงวันแรม 14 ค่ำเดือน 10 ลูกหลานเชื้อสายเขมรในจังหวัดศรีสะเกษ สุรินทร์
บุรีรัมย์ ที่ไปทำงานหรือตั้งถิ่นฐานที่อื่นไม่ว่าจะใกล้หรือไกลต่างพร้อมใจกันเดินทางกลับมารวมญาติเพื่อทำพิธีแซนโฎนตาอย่างพร้อมหน้าพร้อมตากันแทบไม่น่าเชื่อ
จากคำบอกเล่าของพระครูสมศักดิ์ จกฺกวโร
เจ้าอาวาสวัดไตรภูมิ
จังหวัดบุรีรัมย์ ท่านได้เล่าให้ฟังว่า “ประเพณีแซนโฎนตานั้นเป็นความเชื่อเกี่ยวกับเรื่องผีบรรพบุรุษ โดยมีเค้ามาจากศาสนาพุทธที่เชื่อว่า
เมื่อผู้ตายตายไปแล้วจะแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือกลุ่มที่ทำดีจะได้ไปสวรรค์กับกลุ่มที่ทำชั่วทำบาปก็จะตกนรกเป็นสัตว์นรก
ผี หรือเปรต พวกเหล่านี้จะได้รับทัณฑ์ทรมานมากน้อยต่างกันออกไป
เมื่อถึงแรม 1 ค่ำเดือน 10 พระยายมจะอนุญาตให้ผีเหล่านี้เดินทางมาเยี่ยมลูกหลานได้ซึ่งผีเหล่านี้จะพักอยู่ที่วัดและคอยดูทางว่าลูกหลานของตนจะมาทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ตนบ้างหรือไม่
ถ้าลูกหลานมาทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้ผลบุญนี้พวกตนก็ได้รับและเมื่อได้อิ่มหนำสำราญก็จะพากันอวยพรให้ลูกหลานอยู่เย็นเป็นสุข
แต่ถ้ารอแล้วไม่เห็นลูกหลานมาทำบุญ ก็จะสาปแช่งลูกหลานไม่ให้มีความสุข ความเจริญ” จากตำนานความเชื่อของชาวบ้านดังกล่าวจึงพอสรุปได้ว่า
จุดมุ่งหมายของการแซนโฎนตา ก็คือการทำบุญอุทิศส่วนกุศลแก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วนั่นเอง
นอกจากความเชื่อของประเพณีแซนโฎนตาที่พระครูสมศักดิ์ได้เล่าให้ฟังไปแล้วนั้นยังมีมุมมองหนึ่งที่น่าสนใจอีกว่าความจริงแล้วประเพณีดังกล่าวมีมนต์เสน่ห์อะไร?
ภูมิปัญญาที่บรรพบุรุษได้ฝากไว้กับประเพณีแซนโฎนตาซ่อนอะไรไว้ในนั้นบ้าง?
ลองมาฟังมุมมองของคุณยายอุ ยวงรัมย์
อายุ 58 ปี ชาวบ้านกระชาย
จังหวัดบุรีรัมย์
หนึ่งในชาวไทยเชื้อสายเขมรได้เล่าถึงประเพณีแซนโฎนตาได้อย่างน่าสนใจว่า “นอกจากจะเป็นการทำบุญเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้ผีบรรพบุรุษแล้วยังเป็นการแสดงถึงความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณ
การสร้างปฏิสัมพันธ์ ความรักความอบอุ่นของสมาชิกในครอบครัวเครือญาติ
ตลอดถึงการสร้างความสามัคคีของคนในชุมชน” คำว่า"แซนโฏนตา"มาจากไหนหรือ? คุณยายอุ...
เล่าว่า แซน หมายถึงการเซ่นไหว้ การบวงสรวง โฎน หมายถึง ยาย หรือย่าและคำว่าตา
หมายถึงตา หรือ ปู่ แซนโฏนตาจึงหมายถึงการเซ่นไหว้บรรพบุรุษ ยาย
ย่า ตาและปู่ ที่ล่วงลับไปแล้วนั่นเอง
สำหรับสถานที่และการเตรียมอุปกรณ์เครื่องเซ่นไหว้นั้นคุณยายอุ...จำได้อย่างแม่นยำเพราะเคยปฏิบัติมาเป็นประจำตั้งแต่สมัยเด็กๆแล้ว ได้แก่ การเซ่นไหว้ศาลปู่ตาประจำหมู่บ้าน การเซ่นไหว้ศาลพระภูมิประจำบ้าน การประกอบพิธีกรรมแซนโฎนตาที่บ้านซึ่งลูกหลานจะมารวมกันทั้งหมด
การประกอบพิธีกรรมบายเบ็ญและการประกอบพิธีกรรมที่วัด ส่วนเครื่องเซ่นไหว้นั้นประกอบด้วยอาหารคาว – หวาน
ผลไม้ เครื่องดื่ม อาหารคาวได้แก่ ปลานึ่ง
ปลาย่าง หมูย่าง ไก่ย่าง แกง วุ้นเส้น แกงกล้วย ต้มยำไก่ ลาบหมู ไก่นึ่งซึ่งต้องเป็นไก่ทั้งตัวเอาเครื่องในออก
อาหารหวาน ได้แก่ ข้าวต้มมัดใบมะพร้าว ขนมเทียน ขนมนางเล็ด ขนมดอกบัว ขนมโกรด
ข้าวกระยาสารท ผลไม้ ได้แก่ มะพร้าวอ่อน กล้วย ส้ม ละมุด พุทรา องุ่น เป็นต้น
เครื่องดื่ม ได้แก่ น้ำเปล่า เหล้าขาว น้ำอัดลม เหล้าสีต่างๆเป็นต้น อุปกรณ์ต่างๆ
ได้แก่ เสื่อหวาย ที่นอนแบบพับ หมอน ผ้าขาว ผ้าไหม ผ้าโสร่ง อาภรณ์ต่าง ๆ พาน ธูป
เทียน กรวย 5 ช่อ ที่ทำจากใบตองสดม้วนเป็นกรวย แล้วสอดด้วย ธูป และใบกรุย การจัดกรวย5ช่อคือ ขันธ์ 5 หมายถึง รูป เวทนา
สัญญา สังขาร วิญญาณ
เห็นหรือยังครับว่าประเพณีแซนโฎนตานั้นมีความเป็นมายาวนานและมีการสืบทอดต่อ
ๆ กันมา โดยการวางรากฐานของประเพณีให้เกิดแนวทางในการที่จะอุทิศส่วนกุศลให้แก่ผีบรรพบุรุษ
ปู่ย่า ตายาย พ่อแม่ ญาติพี่น้องให้ได้รับผลบุญกุศลที่อุทิศไปซึ่งเชื่อว่าถ้าในยุคของตนเองได้แซนโฎนตาให้แก่
ผีบรรพบุรุษ ปู่ย่า ตายาย พ่อแม่ไปแล้ว รุ่นลูกจะต้องแซนโฎนตาให้ตนเหมือนกัน
เพื่อให้ลูกหลานต้องปฏิบัติสืบทอดต่อ ๆ กันไปไม่สิ้นสุด
ความรักความศรัทธาและมนต์เสน่ห์ของประเพณีนี้มีความเชื่อลึกๆว่า ถ้าญาติหรือลูกหลานได้ประกอบพิธีแซนโฎนตาและทำบุญอุทิศให้ผีบรรพบุรุษก็จะอวยพรให้ญาติหรือลูกหลานมีความสุขความเจริญ
ประกอบอาชีพประสบผลสำเร็จมีเงินมีทองใช้ แต่ถ้าไม่ทำพิธีแซนโฎนตาผีบรรพบุรุษก็จะโกรธและสาปแช่งญาติหรือลูกหลานไม่ให้มีความสุขความเจริญ
ประกอบอาชีพฝืดเคือง ไม่ราบรื่น ดังนั้นลูกหลานชาวไทยเชื้อสายเขมรทุกคนทุกรุ่นจึงต้องมาประกอบพิธีแซนโฎนตา
ตราบจนเท่าทุกวันนี้.....ไม่สิ้นมนต์จริงๆ....สาธุ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น